جرعه‌های سلامتی از نگاه امام علی (ع)

---

کتاب «جرعه‌های سلامتی» گزیده‌ای از رهنمودهای نهج البلاغه در مورد سلامتی جسم و روح است که پس از آوردن هر یک از این گزیده‌ها، توضیحاتی در مورد آنها گفته شده‌ است.

---

کتاب «جرعه‌های سلامتی» مجموعه رهیافت‌هایی از نهج البلاغه در مورد جسم و جان است.

 نهج البلاغه کتاب حکمت و خزانه ی معرفت و نهری از انهار بهشتی که از کلام علی بن ابی طالب(ع)، نگین آفرینش، جاری گشته است و دریای بیکران علم الهی را با اذهان کوچک و ناتوان آدمیان پیوند داده است.

 نهج البلاغه ستاره ی درخشانی از آسمان علم و معرفت که بدون شک تا واپسین روز عالم، انسان های تشنه ی حمکت، در اعماق ژرف آن فرو خواهند رفت و به انتهای آن نتوانند رسید.

 نهج البلاغه، فرهنگ زیستن در اوج سلامتی و سعادت و پرواز بر بال های آرامش تن و روان تا وصول به مبدا و مقصد آفرینش و گلستان روح افزای بی رنج و بی اضطراب الهی است.

 نهج البلاغه ، کتاب گوهر باری که به ما می آموزد چگونه باید زیست تا همواره در سایه سار سلامت و بهروزی آرمید تا به سر منزل مقصود رسید.

 کتاب «جرعه‌های سلامتی» که به همت دکتر مژده پورحسینی گردآوری شده است، گزیده‌ای از رهنمودهای نهج البلاغه در مورد سلامتی می باشد.

 

این موارد شامل سلامتی جسمی و روحی هستند و پس از آوردن هر یک از این گزیده‌ها توضیحاتی در مورد آنها آورده شده است.

در یکی از این گزیده‌ها با عنوان «روزی برای تو ، روزی به زیان تو» که از حکمت 396 نهج البلاغه گرفته شده است، آمده:

«روزگار دو روز است: روزی برای تو، روزی به زیان تو. پس چون خواهی که جان سالم بدر بری در روزی که برای توست، سرکشی مکن و در روزی که به زیان توست، شکیبا باش.»

 در توضیح این حکمت اشاره شده: روانکاوان و روانپزشکان به کسانی که گرفتار واکنش‌های نامناسب و بیمارگونه در مقابل سختی‌ها و مصیبت‌ها شده‌اند، توصیه می‌کنند تا با دیدن جنبه‌ی مثبت و امیدوار کننده‌ی حوادث، آرامش خود را حفظ کنند تا از زندگی خود بهره بیشتری برند.

 این روش یعنی (توجه درمانی) به فرد کمک می‌کند تا چه در ایام اقبال و چه در روزهای ناگوار، تعادل نگرش خود را حفظ کند و گرفتار افراط و تفریط نشود.

 حضرت علی(ع) در خطبه 110 نهج البلاغه می‌فرمایند: ارتباط با خویشاوندان مرگ را به تاخیر می‌اندازد و عمر را طولانی می‌کند. رابطه خانوادگی فعال و زنده عوامل بیماری را از روح و جسم آدمی دور می‌کند. صله رحم عامل طول عمر شماست.

 در توضیح این خطبه، توضیحی از دکتر دین آرنیشراز مجله ریدر دایجست منتشر شده است: آیا می‌دانید کسانی که خود را به یک گروه یا جمعیت متصل می‌کنند، از سلامت عمومی بالاتری برخوردارند؟

 تحقیقات نشان می‌دهد کسانی که در جمع زندگی می‌کنند و به کارهای گروهی و تفریحات دسته جمعی و تعلقات فامیلی و خانوادگی پایبندی بیشتری نشان می‌دهند، در واقع از نوعی حمایت اجتماعی مضاعف برخوردار می‌شوند که به سلامت جسمی و روانی آنها کمک می‌کند و نسبت به افرادی که تنهایی و انزوا را می‌پسندند و به گوشه‌گیری عادت دارند، انسان‌های متعادل‌تری هستند.

 دانشمندان عقیده دارند رابطه مستقیمی میان روابط اجتماعی مثبت با طول عمر افراد وجود دارد و مشخصا وابستگی‌های عاطفی و احساسی میان افراد خانواده، امید به زندگی انسان ها را می‌افزاید و از بروز انواع بیماری‌های روحی و جسمی پیشگیری می‌کند.

 علاوه بر آن، این افراد هنگام بروز مشکلات و ناگواری‌ها، از حمایت بیشتری برخوردار می‌شوند و زودتر به سلامت پیشین باز می‌گردند.

 

کتاب «جرعه‌های سلامتی» توسط انتشارات میراث اهل قلم (کتاب دانشجویی) منتشر شده است.

فرآوری: نیره ولدخانی

بخش سلامت تبیان

متن و ترجمه نامه 47 نهج البلاغه - وصیت امیر المؤمنین (علیه السلام)

وَ عَلَیْکُمْ بِالتَّوَاصُلِ وَ التَّبَاذُلِ، وَ إِیَّاکُمْ وَ التَّدَابُرَ وَ التَّقَاطُعَ. (نهج البلاغه، نامه 47)

بر شما باد به پیوستن با یکدیگر، و بخشش همدیگر، مبادا از هم روى گردانید، و پیوند دوستى را از بین ببرید.

متن نامه 47 نهج البلاغه (وصیت امیر المؤمنین (ع)

سلام بر محرم ، سلام بر حسین (ع)

ایام سوگواری محرم و شهادت سرور و سالار شهیدان حضرت حسین بن علی (ع) بر همه شیعیان و ارادتمندان خاندان اهل بیت (ع) تسلیت و تعزیت باد

ماه محرم‌الحرام فرا رسید. ماهی که در آن چشم‌های هر انسان آزاده‌ای با هر مذهب و نژادی از داغ نواسه‌ی عزیز پیامبرِ مهربانی صل‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم خیس و بارانی‌ست. عاشقان حسین شال‌های سیاه عزاداری را بر تن کرده‌اند. قرار است کویر داغ سینه‌های انسا‌ن‌های خسته از ستمِ نفس و بیداد ستمگران با آرمان‌های پاک اباعبدالله آبیاری شود تا جوانه‌های شور و شعور و رستگاری از میان آن کویرِ تفتیده سر بر آوردند.

آری؛ وادی ارادت به مولایمان حسین وادی شور و شعور است و نه تنها شور.  همانگونه که هر لحظه‌ای از لحظات قیام امام حسین ع از مکه تا کربلا به آزادگان هر عصری از اعصار، هم درس شور می‌دهد و هم شعور.

عاشورای حسین هر چند تنها یک روز بود، اما دامنه‌ی اثرگذاری آن تا قیام قیامت کشیده شد و آنچنان در عمق وجدانها اثر گذاشته که جهانیان در محرم هر سال، اوج عشق و اخلاص نسبت به آموزگار حریت و اسوه‌ی راستین جهاد و شهادت را به نظاره می‌نشینند.

امروزه انعکاس عزاداری‌ها و مراسم ارادتمندان به اباعبدالله ع در برابر چشم جهانیان، مسئولیت پیروان مکتب امام حسین ع را سنگین‌تر کرده است؛ چرا که عملکرد ما به عنوان مدعیان پیروان آن امام بزرگوار باید آینه‌ای صاف و بدون خط و خش از آیین امام‌مان باشد تا دیگران با دیدن عزاداری‌های ما جذب مکتب مولایمان شوند، نه اینکه با اجرای برنامه‌هایی سخیف و ناپسند و یا نمایش کارناوال‌های قمه‌زنی و تیغ‌زنی بر روی سرک‌ها موجبات ترس و وحشت افرادی را فراهم آوریم که ممکن بود با تماشای رفتار صحیح ما جذب مسیر انسان‌ساز و متعالی کربلا و امام حسین ع شوند.

باید به این نکته توجه کنیم که هر یک از ما می‌توانیم عامل هدایت و یا هم دخیل در گمراهی هر یک نفری باشیم که چه حضورا و چه مجازا شاهد نوع عزاداری و تجلیل‌ ما از محرم و عاشورا خواهد بود.

مکتب حضرت اباعبدالله علیه‌السلام انسان‌سازترین مکتب تاریخ بشریت است. مکتبی که مدیر آن از تمام دار و ندار و هستی و خانواده‌ی خود می‌گذرد تا مشعل فروزان هدایت جامعه‌ی انحراف‌زده‌ی خویش و نسل‌های پس از خود باشد و همچنان روشنی بتاباند.

مکتبی که آموزگاری چون زینب کبری سلام‌الله‌علیها دارد. زینبی که به تنهایی به تمامی مردان روزگار درس مردانگی داد و به مفهوم غیرت معنایی دوباره بخشید. خواهری که در تلخ‌ترین مصیبت‌ها جز زیبایی ندید و آن را با نیکوترین صبرها و شیواترین سخن‌ها آنچنان جاودانه کرد که وی را سفیر عاشورا نامیدند؛ که کربلا در کربلا می‌ماند اگر زینب نبود…

مکتبی که بازماندگان آن با وجود ضعف ظاهری لرزه بر پایه‌های کاخ‌های ابن‌زیادهای اعصار انداختند. و مکتبی که متولیان آن با خون پاک خود بقا و دوام آن را امضا کردند و اینچنین جاودانه شدند.

و این‌گونه بود که واقعه‌ی عاشورا که در مقایسه با بسیاری از رخدادهای دیگر، حجم کمی از وقایع را به خود اختصاص داده است؛ اما در طول تاریخ خویش، بیشترین توجهات را به خودش جلب کرده و علاوه بر نقش گسترده و تاثیر عمیق اجتماعی‌تاریخی خود، به صورت فرهنگی ویژه با ساختاری منحصر به فرد در آمده است.

فرهنگی که هر اندازه از عمر بابرکت آن می‌گذرد از تازگی و طراوت آن کم نمی‌شود و هر ساله وجدان‌های بیدار جدیدتری از سراسر جهان را با هر نژاد و آیینی به خود فرا می‌خواند و جذب‌شان می‌کند.

این طراوت، جذابیت و عقلانیت از نشانه‌های یک مکتب انسان‌سازِ راستین است. پس بیاییم ما هم که خود را پیرو این مکتب متعالی می‌دانیم با تأسی از مولایمان امام حسین ع، خشتی تازه در برپا نمودن این مکتب متعالی و الهی در این عصر بیفزاییم نه اینکه بالعکس از خشت‌های سازه‌ی آن نیز بکاهیم.

احتجاج امام علی (ع) بر ابن کواء

احتجاج امام علی (ع) بر ابن کواء

 ابن الکوّاء از جمله افرادی بود که در باره معارف دین دچار تردید بود و از هیچ تشکیکی ابا نداشت و از حلم بردباری امام (ع) و اخلاق عظیم او سوء استفاده می کرد و فرصت را برای هجمه به دین مناسب دیده بود. امام او را بازداشت و تبعید نکرد تا اینکه او یکی از بزرگان و جاسوسان خوارج شد و امام پاسخ کلمات سخت او را با قرآن می داد.  ابن کواء وقتی به امام می گفت:

(لئن أشرکتَ لیحبَطَنَّ عَمَلُک)[1]: اگر مشرک شوی تمام اعمالت تباه می شود.

امام (ع) به فرموده خدا پاسخ او را داد:

(فاصبِر إنَّ وعد الله حقٌّ ولا یستَخِفَنَّک الَّذین لا یوقنون)[2]: صبر پیشه کن که وعده خدا حق است. هرگز کسانی که ایمان ندارند تو را خشمگین نکنند.

به هر حال بین امام و ابن الکواء مناظراتی بود که غرض ابن کواء اطلاع بر واقعیت و شناختن حق نبود، بلکه غرض او امتحان امام و مزاحمت او بود. در بین آن ها این مناظرات است:

ابن کواء گفت: به من خبر بده از آن کسی که در شب بینا و در روز بیناست؟

و از آن کسی که در شب و روز کور است؟

و از کسی که در شب کور و در روز بیناست؟

و از کسی که در روز کور و در شب بیناست؟

امام فرمود:

حکمت 150 نهج البلاغه - ترجمه دکتر اسدالله مبشری

حکمت 150

یکى از آن امیر (ع) تقاضا کرد تا پندى به او دهد ، حضرت چنین فرمود:

از آنان مباش که بى عمل، به آن جهان امید مى بندند و به آرزوى دراز در توبه درنگ مى کنند. در نکوهش دنیا گفتار پارسایان بر زبان مى آورند، اما در کار دنیا، کردار دوست داران آن به کار مى بندند. اگر دولت دنیا به چنگشان افتد گرسنه چشمى شان سیر نگردد و اگر از آن بى بهره مانند قناعت نکنند. به داده ها سپاس حق نگویند و از بقیت آن زیاده خواهند.

مردم را از کار ناپسند نهى کنند و خود از آن دست نکشند، به کارهایى فرمان دهند که خود آن را به جاى نیاورند. نیکوکاران را دوست مى دارند، اما کردارشان را پیشه نکنند، و گناهکاران را دشمن مى دارند، اما خود یکى از آنانند. از بسیار گناه، مرگ را ناخوش مى دارند، و پیوسته به آنچه مرگ را به آن سبب ناگوار مى شمارند عمل مى کنند.

اگر بیمار گردند پشیمان شوند و اگر تندرست باشند به غفلت از مرگ ایمن گردند. چون عافیت یابند خودپسند باشند و چون رنجور شوند نومید گردند. چون گرفتار بلا آیند به خداى روى نیاز آورند و چون به راحت و آسانى رسند، فریفته به دنیا، از خداى روى بگردانند. هوا و هوس در پندار واهى، بر آنان چیره گردد، اما در باور خود، بر نفس خویش چیره نشوند. از گناه دیگران که سبکتر از گناه آنان است ترسناکند اما بیش از عمل خود امید پاداش دارند.

اگر بى نیاز شوند فرحناک و سرکش گردند و اگر درویش، نومیدانه به سستى گرانید. در کار کوتاهى کنند و در خواستن زیاده خواهند. اگر آرزوى هوس آلود بر آنان دست یابد نافرمانى فرا پیش دارند و توبه واپس اندازند. اگر محنتى بر آنان روى دهد، از آیین دین دست شویند. به مردم عبرت آموزند و خود عبرت نگیرند. در پند گفتن از اندازه بگذرند و خود پند نپذیرند. در قول سرفرازند و در فعل بینوا . در کار دنیاى فانى پر شور و پایدار و در کار جهان باقى سهل انگار. غنیمت آن جهان را غرامت پندارند و غرامت این جهان را غنیمت انگارند از مرگ مى پرهیزند اما زان پیشتر که فرصت از کف برود به کار نیکو بر نمى خیزند.

گناه دیگران را بزرگ مى شمارند اما گناه بزرگتر خویش را کوچک مى پندارند و طاعت دیگران را اندک مى نگارند، و آن خویشتن را گران مى شمارند. پس مردمان را طعنه زنند و نکوهش کنند و با خویشتن نرمى و مدارا روا دارند. یاوه سرایى با توانگران را دوست تر دارند تا یاد خداى را با درویشان، سود خویش را به زیان دگران حکم کنند اما زیان خویش را به سود دگران حکم ندهند.

دگران را راه مى نمایند و خویشتن را گمراه مى سازند. پس دگران به فرمان آنان راه راست مى پیمایند و آنان خود نافرمانى خداى مى کنند تمام مى ستانند و ناتمام مى دهند از خلق مى ترسند و فرمانشان مى برند چه، از خداى بیم ندارند و از خداى نمى ترسند و فرمانش نمى برند، چه از خلق مى هراسند.

(سیدرضى گوید: اگر در این کتاب جز این کلام سخنى دیگر نبود، هم این سخن، پند رستگارى توده مردم، و حکمت بالغه، و بصیرت اهل نظر و عبرت صاحبدلان را بس بود).

ترجمه دکتر اسدالله مبشری

برای دسترسی به متن ترجمه این مترجم  اینجا کلیک کنید

صراط مستقیم و ویژگی های آن در نهج البلاغه

معرفی پایان نامه کارشناسی ارشد

رشته: الهیات و معارف اسلامی - علوم قرآن و حدیث ـ نهج‌البلاغه ـ اصول دین و معارف علوی

پدیدآور: حمیدرضا فاطمی استاد راهنما: محمدحسن صانعی پور استاد مشاور: محمود صادقی علوی استاد داور: لیلاالسادات مروجی

دانشگاه پیام نور استان اصفهان، مرکز پیام نور کاشان1397

چکیده:

در ششمین آیه سوره حمد که شبانه روز در نمازها می‌خوانیم عرضه می‌داریم (اِهَدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ) خداوندا ما را به راه راست هدایت فرما. راهی که ما را به تو و آنچه موجب رضای تو است برساند ، راهی جدای از راه کسانی که غضب تو آنها را فرو گرفته، و همچنین جدای از راه گمراهان . بی‌شک «صراط مستقیم» مفهوم بسیار وسیع و گسترده‌ای دارد که لازم است ویژگی های آن با استناد به قرآن و روایات و سخنان امیر مؤمنان علی (علیه السلام) در نهج البلاغه برای جویندگان حقیقت و رهروان راه راست ، تبیین و مشخص گردد. معنای لغوی «صراط» بزرگراه وسیع و روشن است و معنای «مستقیم» که از ماده‌ی «قوم» می‌باشد، شی‌ء بدون اعوجاج و انحراف می‌باشد. از این رو، «راه مستقیم» که همان «صراط مستقیم» است و در برابر «راه معوج» قرار دارد، راهی است که از تخلّف و اختلاف در امان باشد. امیرالمؤمنین علی (ع) می‌فرمایند: «انحراف به راست ‌و چپ گمراهی و ضلالت است و راه مستقیم و میانه ، جاده وسیع حق است». (نهج البلاغه، خطبه16) مصداق صراط مستقیم، همان «دین قیّم» است که خداوند در قرآن کریم بیان فرموده است (انعام/161)؛ هرچند که مصادیق دیگری چون قرآن و امامان معصوم ‌(ع) نیز دارد. «صراط مستقیم» یکی بیش نیست. انسان در مسیر هدایت نیازمند شناخت این راه است. راه مستقیم در دنیا راهی است بدون افراط و تفریط و راهی است پا برجا و درست و در آخرت راه مؤمنان به سوی بهشت است. امیرالمؤمنین (ع) (محمّدی ری شهری ،1384ش ،ج 6، ص249). صراط، راه رسیدن به معرفه‌الله است. صراطی در دنیا داریم و صراطی در آخرت. آن صراطی که در دنیاست، همان امام واجب‌الاطاعه است که هر کس در دنیا او را بشناسد و به هدایت او اقتدا کند، در آخرت از روی صراط که پلی است بر روی جهنم عبور می‌کند و کسی که امام را در دنیا نشناسد، پایش از صراط آخرت می‌لغزد و به جهنم می‌افتد. امام صادق(ع) (محمّدی ری شهری ،1391ش، ج6، ص274). و اما در مقابل صراط مستقیم ، راههای انحراف و گمراهی قرار گرفته است که شیطان سعی می کند به وسایل و حیله های مختلف انسان را از راه مستقیم، منحرف و به بیراهه و ضلالت و گمراهی بکشاند . در این تحقیق با استناد به نهج البلاغه ، مصادیق صراط مستقیم مورد کنکاش علمی قرار گرفته که مهم ترین آنها عبارتند از : راه شناخت خداوند ، قرآن کریم ، دین اسلام، پیامبر (ص) ، امیرالمؤمنین علی (ع) ، اهل بیت پیامبر و امامان معصوم (ع) ، انبیاء و پیامبران الهی ، حکومت حق و عدالت، راه متقین و صالحین و شهدا، انجام کار خیر و پرهیز از شر و آخرت طلبی. اما پیروی از شیطان ، پیروی از هوای نفس ... دنیا دوستی و دنیا طلبی از مصادیق راههای انحرافی هستند که انسان را از مسیر هدایت و سعادت دور می کنند و در ورطه بدبختی و هلاکت می افکنند. روش تحقیق با هدف کاربردی به صورت توصیفی ـ تحلیلی است و جمع‌آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و متنی می باشد که در پنج فصل گردآوری و تنظیم شده است.

لینک ثبت در پایگاه گنج بتا - ایرانداک

شناخت معیارها و مصادیق حق و باطل در نهج البلاغه

معرفی پایان نامه کارشناسی ارشد

رشته: علوم قرآن و حدیث - نهج البلاغه

پدیدآور: ناهید زندیه استاد راهنما: لیلاالسادات مروجی استاد مشاور: رحمت‌اله عبدالله‌‌زاده آرانی

دانشگاه پیام نور استان اصفهان، مرکز پیام نور کاشان-1396

چکیده:

جهان آمیزه‌ای از حق و باطل است و باطل به سبب فریب‌کاری و نیرنگ بازی همواره خود را حق مطلق و محض نشان می‌دهد و از این رو مردم در شناخت حق و باطل در حیرت می‌مانند و دچار اشتباه می شوند. آنچه در این مسیر ضروری می نماید، شناخت حق و باطل است، زیرا درگیری میان حق و باطل خواه در حوزه حیات فردی و خواه در حوزه حیات اجتماعی انسان، از همان آغاز موجودیت او برقرار بوده است. از این رو لازم است معیارهایی در اختیار او گذاشته شود تا به کمک آنها بتواند به راحتی حق را بشناسد و باطل حق نما را نیز تمیز دهد.

حق و باطل از موضوعات اساسی است که در قرآن کریم و سخنان ائمه‌ی اطهار(علیهم السلام) به ویژه در نهج البلاغه امیرالمومنین علی (ع) به آن پرداخته شده است. - شناخت معیارها و مصداق های حق و رابطه آن با باطل مواردی هستند که به آشکار شدن حق کمک می‌کنند. - زمانی که این شرایط تحقق یابند ، بستر مناسبی برای پیروزی حق بر باطل به وجود می آید. امیرالمومنین علی(ع) این شرایط را با توجه به زمان ، مکان و ظرفیت های وجودی مخاطبان در جهت هدایت آنان به کار گرفته‌اند. خداوند ، قرآن ، پیامبر (ص) ، دین اسلام ، دارای ویژگی های خاصی از جمله آشکار کننده حق ، داور، حق رو و فصل الخطاب هستند ، امیرالمومنین (ع) نیز قاطع در راه حق ، راستگو ، پاسخگوی ندای حق، عالم به حق ، حق جو و حق یاب هستند ، ائمه اطهار نیز دارای وحدت رویه ، مرجع حق ، زمامداران حق و پرچم داران حق هستند ، لذا هریک به عنوان یکی از معیارهای شناخت حق در کلام امیرالمومنین علی (ع) معرفی شده اند . علاوه بر موارد مذکور خوبی ، صداقت ، بهشت و دوزخ ، سنت پیامبر(ص) و نظایر آن به عنوان مصداق حق در کتاب نهج البلاغه معرفی شده اند. مواردی از قبیل دروغ ، فساد ، کفر ، گناه ، سخن چینی ، بدعت و امثال آن به عنوان مصداق باطل در نهج البلاغه بیان شده است.

با توجه به همه مصادیق حق نتیجه گیری می شود هر وجودی که منبع خیر و سعادت بشر باشد حق شناخته شده است . بنابراین خداوند حق مطلق است ؛ چه اینکه منبع تمام سعادتها و برکات است. همچنین قرآن مجید، اهل بیت (ع) ، دین اسلام و توحید و یکتاپرستی از این جهت که منشأ هدایت و خیر هستند، حق معرفی شده اند. با توجه به همه مصادیق باطل نتیجه گیری می شود هر وجودی که منبع نفاق، شقاوت و بدبختی است، باطل شناخته شده است. روش تحقیق با هدف کاربردی به صورت توصیفی ـ تحلیلی است و جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و متنی می باشد که در پنج فصل گردآوری و تنظیم شده است.

کلید واژه ها : حق ، باطل ، معیار ، مصادیق ، نهج البلاغه

لینک ثبت در پایگاه گنج بتا - ایرانداک

ترجمه و شرح حکمت 333 نهج البلاغه: ویژگیهای مؤمن واقعی

حکمت ۳۳۳ نهج البلاغه ؛ روانشناسى مؤمن (علمى، اجتماعى)

و قال علیه السلام فی صفة المؤمن : المُؤْمِنُ بِشْرُهُ فِی وَجْهِهِ وَحُزْنُهُ فِی قَلْبِهِ، أَوْسَعُ شَیْءٍ صَدْراً، وَأَذَلُّ شَىْءٍ نَفْساً. یَکْرَهُ الرَّفْعَةَ، وَیَشْنَأُ السُّمْعَةَ. طَوِیلٌ غَمُّهُ،بَعِیدٌ هَمُّهُ، کَثِیرٌ صَمْتُهُ، مَشْغُولٌ وَقْتُهُ. شَکُورٌ صَبُورٌ، مَغْمُورٌ بِفِکْرَتِهِ، ضَنِینٌ بِخَلَّتِهِ، سَهْلُ آلْخَلِیقَةِ، لَیِّنُ آلْعَرِیکَةِ! نَفْسُهُ أَصْلَبُ مِنَ الصَّلْدِ،وَهُوَ أَذَلُّ مِنَ الْعَبْدِ.
امام علیه السلام درباره صفات مؤمن فرمود : انسان باایمان شادى اش در چهره و اندوهش در درون قلب اوست، سینه اش از هرچیز، گشاده تر و هوسهاى نفسانى اش از هرچیز خوارتر (و تسلیمتر) است، از برترى جویى بیزار و از ریاکارى متنفر است، اندوهش طولانى و همتش بلند، سکوتش بسیار و تمام وقتش مشغول است، شکرگزار و صبور، بسیار ژرف اندیش است و دست حاجت به سوى کسى دراز نمى کند، طبیعتش آسان (و سختگیرى در کار او نیست) و برخوردش با دیگران توأم با نرمش است، دلش از سنگ خارا (در برابر حوادث سخت و دشمنان خطرناک) محکمتر و سختتر و (در پیشگاه خدا) از بَرده تسلیم تر است.

شرح و تفسیر حکمت 333 در ادامه مطلب ...

فلسفه بعضی احکام شرعی/ حکمت 252 نهج البلاغه

حکمت 252 نهج البلاغه: فلسفه بعضی احکام شرعی

وَ قَالَ (علیه السلام): فَرَضَ اللَّهُ الْإِیمَانَ تَطْهِیراً مِنَ الشِّرْکِ، وَ الصَّلَاةَ تَنْزِیهاً عَنِ الْکِبْرِ، وَ الزَّکَاةَ تَسْبِیباً لِلرِّزْقِ، وَ الصِّیَامَ ابْتِلَاءً لِإِخْلَاصِ الْخَلْقِ، وَ الْحَجَّ [تَقْوِیَةً] تَقْرِبَةً لِلدِّینِ، وَ الْجِهَادَ عِزّاً لِلْإِسْلَامِ، وَ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلَحَةً لِلْعَوَامِّ، وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ رَدْعاً لِلسُّفَهَاءِ، وَ صِلَةَ الرَّحِمِ مَنْمَاةً لِلْعَدَدِ، وَ الْقِصَاصَ حَقْناً لِلدِّمَاءِ، وَ إِقَامَةَ الْحُدُودِ إِعْظَاماً لِلْمَحَارِمِ، وَ تَرْکَ شُرْبِ الْخَمْرِ تَحْصِیناً لِلْعَقْلِ، وَ مُجَانَبَةَ السَّرِقَةِ إِیجَاباً لِلْعِفَّةِ، وَ تَرْکَ الزِّنَى [الزِّنَا] تَحْصِیناً لِلنَّسَبِ، وَ تَرْکَ اللِّوَاطِ تَکْثِیراً لِلنَّسْلِ، وَ الشَّهَادَاتِ اسْتِظْهَاراً عَلَى الْمُجَاحَدَاتِ، وَ تَرْکَ الْکَذِبِ تَشْرِیفاً لِلصِّدْقِ، وَ السَّلَامَ أَمَاناً مِنَ الْمَخَاوِفِ، وَ الْأَمَانَةَ [الْإِمَامَةِ] نِظَاماً لِلْأُمَّةِ، وَ الطَّاعَةَ تَعْظِیماً لِلْإِمَامَةِ. حکمت 252

و فرمود (ع): خداوند ایمان را واجب نمود، براى پاکى دلها از شرک
و نماز را براى منزه ساختن مردم از خودخواهى
و زکات را براى رسیدن روزى
و روزه را براى آزمودن اخلاص مردم
و حج را براى نیرو گرفتن دین
و جهاد را براى عزت و ارجمندى اسلام
و امر به معروف را براى اصلاح مردمان
و نهى از منکر را براى باز داشتن سفیهان از زشتی ها
و صله رحم را براى افزون شدن شمار خویشاوندان
و قصاص را براى ممانعت از خونریزى
و اجراى حدود را براى بزرگ نشان دادن زشتى اعمال حرام
و منع از شرابخوارى را براى حفاظت از عقلها
و اجتناب از دزدى را براى رعایت عفت مردم
و ترک زنا را براى سلامت نسب ها
و ترک لواط را براى افزونى نسل
و شهادتها را براى گرفتن حقوق انکار شده
و ترک دروغگویى را براى حرمت یافتن راستگویى
و سلام کردن را براى ایمنى بخشیدن از هر چه مایه هراس است
و امامت را براى نظام امت
و اطاعت را براى بزرگداشت امام.
 

ترجمه دکتر آیتی

شرح و تفسیر حکمت 252

پیشگویی های امام علی بن ابی طالب(ع) در باره حضرت مهدی(عج)

پیشگویی های امام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع) درباره حضرت مهدی(ع) در این بخش ها آمده است:
خطبه ۹۳
خطبه ۱۰۰
خطبه ۱۳۸
خطبه ۱۵۰
خطبه ۱۵۲
خطبه ۱۸۲
خطبه ۱۸۷
خطبه ۱۹۰
حکمت یکم

حکمت ۱۴۷
حکمت ۲۰۹

شرح حکمت ۲۰۹ :

امام علی علیه السلام فرمودند : لَتَعْطِفَنَّ الدُّنْیَا عَلَیْنَا بَعْدَ شِمَاسِهَا عَطْفَ الضَّرُوسِ عَلَى وَلَدِهَا، وَتَلاَ عَقِیبَ ذَلِکَ: (وَنُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الاَْرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ).¹

دنیا همچون شتر بدخویى است که بعد از چموشى به ما روى مى‌آورد و همچون شترى است که دوشنده شیر را گاز مى‌گیرد تا شیر را براى فرزندش نگه‌دارى کند، سپس امام این آیه را تلاوت فرمود: ما مى‌خواهیم بر مستضعفان زمین منت گذاریم و آنها را پیشوایان و وارثان آن قرار دهیم.

 امام علی(علیه السلام) در این گفتار حکیمانه خود خبر مسرت بخشى از آینده اهل بیت و پیروان مکتب آنها مى دهد و مى فرماید: «دنیا همچون شتر بدخویى است که بعد از چموشى به ما روى مى آورد و همچون شترى است که دوشنده شیر را گاز مى گیرد تا شیر را براى فرزندش نگه دارى کند. سپس امام آیه 5 سوره «قصص» را تلاوت فرمود: ما مى خواهیم بر مستضعفان زمین منت گذاریم و آنها را پیشوایان و وارثان آن قرار دهیم»، (لَتَعْطِفَنَّ الدُّنْیَا عَلَیْنَا بَعْدَ شِمَاسِهَا عَطْفَ الضَّرُوسِ عَلَى وَلَدِهَا، وَ تَلاَ عَقِیبَ ذَلِکَ: (وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الاَْرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ)). «شِماس» (بر وزن کتاب) معناى مصدرى دارد و در اصل به معناى سرکشى و چموشى حیوان است، سپس در مورد انسان هاى سرکش و عصیان گر نیز به کار رفته است و شَماس (بر وزن تماس) معناى وصفى آن است و به حیوان سرکش و انسان عصیانگر گفته مى شود.

«عطف» (بر وزن فتح) به معناى تمایل پیدا کردن یا مایل ساختن به چیزى است. این واژه گاهى به صورت متعدى به کار مى رود که به معنى مایل ساختن است و زمانى با «إلى» متعدى مى شود که به معنى مایل شدن به چیزى است و هنگامى با «على» متعدى مى شود که به معنى بازگشت به چیزى است و گاه با «عن» که به معنى انصراف از چیزى است. «ضروس» از مادّه «ضَرْس» (بر وزن ترس) به معناى دندان گذاردن بر چیزى و فشار دادن است و «ضروس» به شتر کج خلقى مى گویند که افراد را گاز مى گیرد.

مفهوم جمله این است: همان گونه که شتر شیرده از دوشیدن شیر خود ممانعت مى کند مبادا گرفتار کمبود شیر براى بچه اش گردد و افرادى را که به سراغ دوشیدن شیر مى روند گاز مى گیرد همچنین در آینده دنیا به سوى ما باز مى گردد و به قدرت پروردگار، مخالفان ما سرکوب مى شوند و حکومت به دست صالحان مى افتد، همان گونه که قرآن مجید وعده داده است. جمله «نرید» که فعل مضارع است و معمولا دلالت بر استمرار دارد نشان مى دهد که این آیه گرچه در داستان بنى اسرائیل ذکر شده که خداوند به آنها وعده داد بر فرعونیان پیروز مى شوند و سرانجام پیروز شدند، ولى منحصر به آنها نیست، افراد مستعضف هرگاه تکیه بر ذات پاک پروردگار کنند و از او یارى بطلبند و انجام وظیفه نمایند سرانجام بر ظالمان و مستکبران پیروز مى شوند، ائمه و پیشوایان روى زمین مى گردند و وارث امکانات وسیع ظالمان و مستکبران.

این آیه از آیاتى است که اشاره به ظهور حضرت مهدى (ارواحنا فداه) دارد. در حدیثى که مرحوم شیخ طوسى در کتاب غیبت خود آورده است، امیرمؤمنان على(علیه السلام) در تفسیر آیه فوق فرمود: «هُمْ آلُ مُحَمَّد یَبْعَثُ اللهُ مَهْدِیُّهُمْ بَعْدَ جَهْدِهِمْ فَیُعِزُّهُمْ وَیُذِلُّ عَدُوَّهُمْ، منظور از مستضعفان در آیه فوق آل محمد است که خداوند مهدى آنها را بعد از زحمت و فشارى که بر آنان وارد شده بر مى انگیزد و به آنها عزت مى بخشد و دشمنانشان را خوار و ذلیل مى کند». همین مضمون در حدیثى از امام على بن الحسین(علیه السلام) آمده است که مى فرماید: «وَالَّذی بَعَثَ مُحَمَّداً بِالْحَقِّ بَشیراً وَنَذیراً إنَّ الاْبْرارَ مِنّا أهْلَ الْبَیْتِ وَشیعَتَهُمْ بِمَنْزِلَةِ مُوسى وَشیعَتِهِ وَإنَّ عَدُوَّنا وَأشْیاعَهُمْ بِمَنْزِلَةِ فَرْعَوْنَ وَأشْیاعِهِ، سوگند به کسى که محمد را به حق بشارت دهنده و بیم دهنده قرار داد که نیکان از ما اهل بیت و پیروان آنها به منزله موسى و پیروان او و دشمنان ما و پیروانشان به منزله فرعون و پیروانش هستند (سرانجام پیروز مى شوند و آنها نابود مى گردند و حکومت حق و عدالت برقرار خواهد شد)». اضافه بر آیه شریفه و کلام ائمه هدى(علیهم السلام) این مسئله را نیز مى توان به صورت منطقى اثبات کرد و آن این که خداوند حکیم و رحیم، انسان را براى هدف والایى آفریده است و اگر قرار باشد تا آخر دنیا وضع کنونى ادامه یابد، ظالمان بر اوضاع مسلط باشند، احکام الهى به فراموشى سپرده شود و ظلم و فساد و قتل و جنایت در مقیاس هاى وسیع جهانى حکمفرما گردد، به یقین چنین امرى با حکمت خداوند درباره آفرینش انسان سازگار نیست.

باید منتظر بود زمانى فرا رسد که ایمان و اخلاق و عقلانیت بر جهان حاکم گردد و اولیاى الهى بر جهان حکمرانى کنند و مدینه فاضله انسانیت که هدف نهایى خلقت انسان بوده است برقرار شود به مصداق (أَنَّ الاَْرضَ یَرِثُهَا عِبَادِىَ الصَّالِحُونَ) و به مصداق آیه: «(وَعَدَ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُم فِى الاَْرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِى ارْتَضَى لَهُمْ وَلَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِّنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِى لاَ یُشْرِکُونَ بِى شَیْئاً)، خداوند به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده اند وعده داده است که به یقین، خلافت روى زمین را به آنان خواهد داد، همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت بخشید، و دین و آیینى را که براى آنان پسندیده، برایشان پا برجا و ریشه دار خواهد ساخت، وترسشان را به امنیّت و آرامش مبدّل مى کند، به گونه اى که فقط مرا مى پرستند، و چیزى را همتاى من قرار نخواهند داد». بنابراین آنچه در آیات و روایات آمده است با دلیل عقل نیز هماهنگ است.

1- سوره قصص آیه 5

شرح و تفسیر آیت الله مکارم شیرازی