اعتبار نهج البلاغه
اعتبار نهج البلاغه
نهج البلاغه اثری محکم و معتبر است که احتمال وجود مطالبی خلاف روح اسلام و مخالف قرآن و مغایر با مسلمات عقلی، حسی و تجربی در آن بسیار کم است.
هر چند که نهج البلاغه تألیف سید رضی است و او مطالب امام را از کتاب های مختلف گزینش و استخراج کرده و بدین صورت تنظیم نموده است و در هر تألیف بشری، احتمال خطا وجود دارد، ولی نهج البلاغه در مجموع، معتبرترین و متقن ترین متن تألیفی فرهنگ اسلامی است.
گذشته از دقت علمی سید رضی در تألیف، باید اذعان کرد که هیچ سندی گویاتر و محکمتر از الفاظ و معانی آن نیست و نهج البلاغه خود برترین شاهد صحت صدور آن از امیرمومنان است. این کتاب از نظر لفظ و معنا در حد اعجاز است و چه کسی جز علی علیه السلام میتوانسته چنین معجزه آسا سخن گوید؟
الفاظ و معانی نهج البلاغه چنان است که نظیر آن از نوابغ سخنوران تاریخ صادر نشده است. از محالات است که کسی بتواند چنین مجموعه ای بسازد. ممکن نیست کسی بتواند با نهج البلاغه همتایی نماید؛ چنانکه بزرگانی با مقایسه برخی خطبه ها و سخنان امیر بیان، علی علیه السلام با خطبه ها و سخنان نام آوران عرصه فصاحت و بلاغت، غیر قابل قیاس بودن کلام امیرمومنان علیه السلام را با احدی ثابت کرده اند.
البته برخی در انتساب نهج البلاغه به امام تردید کرده اند، اما اسناد فراوان موجود درباره مطالب این اثر، به روشنی این توهم را زایل می سازد و بی گمان، نهج البلاغه در مجموع بیانات و مکتوبات امیرمومنان است.
ابن ابی الحدید می نویسد :
« بسیاری از هواپرستان می گویند بخشی عظیم از نهج البلاغه را دسته ای از سخنوران شیعی ساخته و پرداخته اند، و چه بسا قسمت هایی از این کتاب را به سید رضی و دیگران نسبت داده اند؛ اما اینان کسانی هستند که پرده عصبیت، چشم حقیقت بینشان را کور کرده و از راه مستقیم و آشکار حق منحرف گشته اند.»[۲]
وضع نهج البلاغه، بنا به این تصور که از حضرت علی علیه السلام نباشد، از دو حال خارج نیست :
- یا تمامی آن از دیگران است؛ که بطلان این صورت آشکار است؛ زیرا صحت اسناد بعضی از قسمت های آن به علی علیه السلام به تواتر ثابت شده، و همه یا اغلب محدثان و بسیاری از مورخان، قسمت های زیادی از آن را نقل کرده اند و چون شیعه نبوده اند، کسی نمی تواند نقل آنان را به غرضی حمل کند.
- یا بخشی از آن از دیگران است؛ این صورت نیز واضح البطلان است؛ زیرا کسی که به علم بیان و آیین سخن و خطابه آشنا و مأنوس باشد، بی تردید سخن فصیح و افصح و کلام اصیل و جدید را از هم باز می شناسد و چنانچه در برابر دفتری شامل مجموعه ای از سخنان دو یا چند خطیب قرار گیرد، اختلاف سبک و تفاوت سخن را در می یابد. در حالی که خواننده وقتی با تأمل در نهج البلاغه می اندیشد، همه را برخوردار از یک روح و جوهر، و دارای یک طرز و سبک بدون هیچ اختلافی می یابد .
.
.
[۱] . این داستان در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۱، ص۴۱ نیز آمده است.
[۲] . شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۱۰، ص۱۲۷ – ۱۲۹
