مروری بر ترجمه های فارسی نهج البلاغه در گذر تاریخ
اواخر قرن چهارم هجری که سخنان امام علی (ع) توسط سید رضی گردآوری شد، تاکنون و به‌ویژه در قرن اخیر، ترجمه‌های فارسی بسیاری از این کتاب شریف انجام شده است. در این نوشتار با مرور تاریخچه‌ای از نخستین ترجمه‌های «نهج‌البلاغه»، برخی از مشهورترین ترجمه‌های فارسی این کتاب معرفی شده‌اند.
به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ نخستین گردآورنده کلمات قصار، علی ابوعثمان عمرو بن بحر جاحظ، صاحب «بیان و تبیین» (درگذشت ۲۵۵ ه. ق) است. وی ۱۰۰ کلمه از کلمات قصار امیرالمومنین (ع) را انتخاب و آن‌را «مطلوب کل طالب من کلام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب» نامگذاری کرد.
تاریخ‌نگاران و محدثان دیگری نیز به گردآوری سخنان و اندرزهای حضرت علی (ع) اقدام کرده‌اند که در این زمینه می‌توان از قاضی محمد بن سلامه معروف به قضاعی نام برد که مجموعه‌ای از سخنان امیرالمؤمنین (ع) را به نام «دستور معالم الحکم و مأثور مکارم الشیم» گردآوری کرده‌است. ترجمه این کتاب به زبان فارسی نیز به نام «قانون» چاپ شده است. بسیاری از خطبه‌ها و نامه‌های نهج‌البلاغه پیش از آن در کتاب «الغارات» تالیف ابواسحاق ثقفی کوفی، از دانشمندان قرن سوم (متوفی ۲۸۳ هجری قمری) آمده است.
علی بن حسین مسعودی مورخ بزرگ که حدود ۱۰۰ سال پیش از سید رضی می‌زیست (اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم) در جلد دوم کتاب معروف خود «مروج الذهب» نوشته است: «آنچه مردم از خطابه‌های علی در مقامات و حوادث مختلف حفظ کرده‌اند، بالغ بر چهارصد و هشتاد و اندی می‌شود. علی آن خطابه‌ها را بالبداهه و بدون یادداشت و پیشنویس بیان و انشا می‌کرد و مردم هم الفاظ آن را می‌گرفتند و عملاً نیز از آن بهره‌مند می‌شدند.» این بیان نشان می دهد که خطابه‌های علی (ع) فراوان بوده که سید رضی از این میان تنها ۲۳۹ خطبه را نقل کرده که جنبه ادبی قویتری را به انتخاب و تشخیص وی داشته است.
کتاب‌های تحقیقی بسیار کاملی در مورد اسناد و مدارک «نهج‌البلاغه» منتشر شده که از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان به «روات و محدثین نهج‌البلاغه» تالیف محمد دشتی و همکاران، «استناد نهج‌البلاغه» تالیف امتیاز علی‌خان عرشی و ترجمه آیت‌الله‌زاده شیرازی و «مصادر نهج‌البلاغه» تألیف سید عبدالزهرا حسینی اشاره کرد.
ترجمه‌های فارسی «نهج‌البلاغه» در لابه‌لای صفحات تاریخ
